Verkiezingen 2025: Dit zeggen de politieke partijen over energie

Duurzaamheid en betaalbaarheid: dit zeggen de (meeste) partijen over energie

We hebben de belangrijkste punten van de meeste grotere partijen op een rijtje gezet. Let wel op: dit gaat alleen over energie en duurzaamheid. Voor een totaalplaatje raden we aan om de volledige programma’s van de partijen door te nemen, of een stemwijzer in te vullen.

PVV

De PVV wil het huidige klimaatbeleid volledig terugdraaien door uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen en de Klimaatwet in te trekken. In plaats van hernieuwbare energie kiest de partij voor fossiele bronnen: meer gas- en oliewinning, het openhouden van kolen- en gascentrales, en nieuwe kerncentrales. Alle nieuwe wind- en zonne-energie wordt gestopt, bestaande windturbines worden afgebroken bij overlast. De energierekening moet omlaag via btw-verlaging van 21 naar 9 procent en het schrappen van alle klimaatsubsidies.

Kernpunten PVV:

• Terugtrekken uit Klimaatakkoord van Parijs, Klimaatwet intrekken
• Geen nieuwe windturbines of zonneparken, bestaande windturbines afbreken bij overlast
• Meer gas- en oliewinning, kolen- en gascentrales openhouden, nieuwe kerncentrales bouwen
• BTW op energie van 21% naar 9%, alle klimaatsubsidies en CO₂-heffing afschaffen
• Geen verplichte warmtepompen, rekeningrijden of verbod op brandstofauto's

GL-PvdA

GroenLinks-PvdA streeft naar een snelle energietransitie met klimaatneutraliteit al in 2040. De partij wil massaal inzetten op wind- en zonne-energie, met de overheid als actieve speler via langjarige contracten met producenten. Nieuwe kerncentrales krijgen geen overheidssteun, terwijl fossiele energie wordt ontmoedigd door CO₂-heffingen en het wegvallen van subsidies. Naast klimaatdoelen ligt er veel nadruk op sociale maatregelen zoals een grootschalig isolatieprogramma en energienoodfondsen voor kwetsbare huishoudens.

Kernpunten GroenLinks-PvdA:

• Klimaatneutraal in 2040, geen publiek geld voor nieuwe kerncentrales
• Grootschalig isolatie-offensief met overheidsregie en energienoodfonds
• Rekeningrijden en vanaf 2030 alleen elektrische auto's verkopen, dalkaart voor het OV
• CO₂-heffing behouden, fossiele subsidies afbouwen
• Windenergie op zee versnellen, einde industriële veehouderij

VVD

De VVD wil Nederland energieonafhankelijk maken door een brede energiemix van eigen bronnen, inclusief kernenergie, duurzame opwekking en Noordzeegas. Kernenergie speelt een centrale rol, met versnelde bouw van kerncentrales en de eerste kleine modulaire reactor in 2035. De partij past de Klimaatwet aan naar een 'Klimaat- en groeiwet' waarin ook energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid meetellen. Om de industrie te behouden wordt de CO₂-heffing geschrapt en vervangen door een alternatief systeem.

Kernpunten VVD:

• Kernenergie als noodzakelijk onderdeel, versnellen bouw kerncentrales en eerste SMR in 2035
• CO₂-heffing schrappen, alternatief systeem zoeken om industrie in Nederland te houden
• Klimaatwet aanpassen naar 'Klimaat- en groeiwet' met focus op betaalbaarheid
• Energiebelasting verlagen voor huishoudens
• Isolatie stimuleren, fiscaal aantrekkelijk maken van warmtepompen (maar niet verplicht)

CDA

Het CDA kiest voor een pragmatische energietransitie waarbij alle opties open blijven: kernenergie, wind, zon, waterstof en groen gas. De partij wil strategische onafhankelijkheid bereiken door minder afhankelijk te worden van landen als Rusland en China. Klimaatbeleid moet vooral op Europees niveau gebeuren, zonder Nederlandse toevoegingen aan EU-regels. De nationale CO₂-heffing wordt geschrapt om de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven te beschermen. Het accent ligt op behoud van werkgelegenheid en industrie.

Kernpunten CDA:

• Alle energieopties openhouden: kernenergie, wind, zon, waterstof, groen gas en aardwarmte
• Nationale CO₂-heffing schrappen, focus op Europese aanpak zonder Nederlandse koppen
• Strategische onafhankelijkheid door diversificatie van energiebronnen en toeleveranciers
• Tijd- en plaatsgebonden congestieheffing, stimuleren elektrische auto's via MRB-hervorming
• Gemeenten verplicht verduurzamingsplan per wijk, hybride warmtepompen als standaard

D66

D66 wil Nederland terugbrengen op koers voor de klimaatdoelen van 2030, 2040 en 2050 met jaarlijks 5 tot 6 procent minder uitstoot. De partij zet in op een energiemix van zon, wind en groene waterstof, maar blijft ook openstaan voor kernenergie voor een stabiel CO₂-vrij energiesysteem. D66 wil de elektriciteitsrekening van huishoudens verlagen en een structureel Noodfonds Energie opzetten voor mensen met onbetaalbare rekeningen. De partij plant een grootschalig isolatieprogramma voor minimaal een miljoen huurwoningen vóór 2030 en wil fossiele subsidies sneller afbouwen terwijl vervuiling een voorspelbare prijs krijgt.

Kernpunten D66:

• Jaarlijks 5-6% minder uitstoot richting 2050, openstaan voor kernenergie naast hernieuwbare energie
• Elektriciteitsrekening huishoudens verlagen, structureel Noodfonds Energie voor onbetaalbare gevallen
• Grootschalig isolatieplan voor minimaal 1 miljoen huurwoningen vóór 2030
• Fossiele subsidies sneller afbouwen, vervuiling krijgt voorspelbare prijs
• Nederlandpas voor OV-reizen buiten spits, grens aan vluchten vanaf Schiphol

BBB

BBB wil een gematigde energietransitie waarbij betaalbaarheid voorop staat en Nederlandse bedrijven behouden blijven. De partij is kritisch op wat zij ziet als ideologisch klimaatbeleid dat bedrijven wegjaagt. Hernieuwbare energie moet zorgvuldig worden uitgerold: geen nieuwe windparken op zee zonder grondig onderzoek, minimaal vier keer de tiphoogte afstand voor windmolens op land. De SDE++-subsidie wordt stopgezet vanaf 2026. Boeren mogen niet gedwongen worden uitgekocht en zero-emissiezones moeten worden beperkt.

Kernpunten BBB:

• SDE++-subsidie stoppen vanaf 2026, geen nieuwe windparken op zee zonder onafhankelijk onderzoek
• Minimaal 4x tiphoogte afstand voor windturbines op land, zonneladder wettelijk borgen
• Extra CO₂-heffing voor industrie stoppen, bedrijven in Nederland behouden
• Geen gedwongen uitkoop of onteigening van boeren op basis van stikstof
• Een einde aan zero-emissiezones, focus op betaalbare energietransitie

SP

De SP wil de energievoorziening volledig in publieke handen brengen en energiebedrijven nationaliseren om prijzen te kunnen beheersen. De partij ziet het huidige kapitalistische systeem als hoofdoorzaak van klimaatproblemen en wil daarom grote overheidsinvesteringen in de schone industrie en gratis openbaar vervoer. Kernenergie, CO₂-opslag en gaswinning onder zee worden afgewezen, terwijl de focus ligt op wind- en zonne-energie. Het energiebeleid moet vooral lagere inkomens ontlasten door energiebelasting te verlagen voor huishoudens en te verhogen voor grootverbruikers.

Kernpunten SP:

• Energiebedrijven nationaliseren, prijzen van energie controleren en reguleren
• Geen kernenergie, CO₂-opslag of gaswinning onder Noordzee en Waddenzee
• CO₂-heffing behouden, energiebelasting verlagen voor huishoudens en verhogen voor grootverbruikers
• Openbaar vervoer gratis maken, laadinfrastructuur publiek
• Nationaal Woonfonds van 30 miljard voor woningverduurzaming, grenzen aan veestapel

JA21

JA21 wil een energiebeleid waarbij betaalbaarheid en betrouwbaarheid centraal staan, met nationale zeggenschap over de energiemix. De partij zet in op kernenergie met een nationaal kernenergieoffensief: meerdere kleine modulaire reactoren voor 2035. Fossiele energie blijft belangrijk, waarbij kolen- en gascentrales openblijven en gaswinning in Groningen en de Noordzee wordt geïntensiveerd. De doelstelling om aardgasvrij te zijn in 2050 wordt losgelaten. JA21 verzet zich tegen maatregelen die autogebruik ontmoedigen en wil de massale aanleg van warmtenetten stoppen.

Kernpunten JA21:

• Meer focus op kernenergie: meerdere SMR's (Small Modular Reactor) voor 2035
• Kolen- en gascentrales niet sluiten, gaswinning in Groningen en Noordzee intensiveren
• Nationale CO₂-heffingen afschaffen, BTW op energie verlagen
• Tegen rekeningrijden en maatregelen die autogebruik ontmoedigen
• Massale aanleg warmtenetten stoppen, vol inzetten op woningisolatie

PvdD

De Partij voor de Dieren streeft naar een snelle klimaattransitie met 75 procent uitstootreductie in 2030 en klimaatneutraliteit in 2040. De partij wil het energiesysteem volledig in publieke handen brengen, waarbij omwonenden zeggenschap krijgen over energieopwekking in hun buurt. Wind- en zonne-energie worden gesteund, maar altijd met aandacht voor natuur- en gezondheidseffecten volgens het voorzorgsprincipe. De partij is kritisch op energie-intensieve industrie en vindt dat sectoren zoals staalproductie beter in andere landen kunnen plaatsvinden waar meer ruimte en goedkope groene energie beschikbaar is.

Kernpunten Partij voor de Dieren:

• Energiesysteem in publieke handen, omwonenden krijgen zeggenschap over lokale energieopwekking
• 75% uitstootreductie in 2030, klimaatneutraal in 2040
• Energie-intensieve industrie zoals staalproductie naar andere landen verplaatsen
• Nationale CO₂-heffing verhogen en uitbreiden naar alle broeikasgassen
• Intelligente kilometerheffing voor alle voertuigen, OV 50% goedkoper of gratis voor lage inkomens

ChristenUnie

De ChristenUnie wil klimaatbeleid dat verder gaat dan de minimaal vereiste 55 procent CO₂-reductie in 2030 om tegenvallers op te kunnen vangen. De partij zet in op een energiemix van wind- en zonne-energie als fundament, aangevuld met twee nieuwe grote kerncentrales. Gas- en kolencentrales worden gefaseerd uitgefaseerd en omgebouwd naar CO₂-vrije alternatieven. De uitbreiding van het elektriciteitsnet wordt een kwestie van nationaal belang, met extra geld uit het Klimaatfonds voor netverzwaring. De partij houdt de nationale CO₂-heffing aan, maar zet deze op nul voor bedrijven waar de overheid tekortschiet.

Kernpunten ChristenUnie:

• Twee nieuwe grote kerncentrales, gas- en kolencentrales ombuwen naar CO₂-vrije centrales
• Netverzwaring wordt nationaal belang, extra geld uit Klimaatfonds voor netwerkuitbreiding
• Nationale CO₂-heffing behouden, maar op nul voor bedrijven waar overheid faalt
• Kilometerprijs invoeren, bezuinigingen openbaar vervoer terugdraaien
• Stikstofuitstoot halveren in 10 jaar, 5 miljard extra voor boeren bij transitie

Volt

Volt wil een gecoördineerde Europese aanpak van de energietransitie met een Europese Energie-Unie en gezamenlijke fondsen. De partij streeft naar klimaatneutraliteit in 2040 en wil dit wettelijk vastleggen, waarbij ook de vervuiling van geïmporteerde goederen meetelt in Nederlandse klimaatdoelen. Hernieuwbare energie en kernenergie vormen samen de basis van het toekomstige energiesysteem, ondersteund door gerichte financiële instrumenten zoals contracts for difference. Volt wil niet verder investeren in staalproductie op de IJmond omdat er betere locaties in de EU zouden zijn, en kiest voor een variabel capaciteitstarief om elektriciteitsgebruik te spreiden.

Kernpunten Volt:

• Klimaatneutraliteit in 2040 wettelijk vastleggen, Europese Energie-unie opzetten
• Hernieuwbare energie én kernenergie als basis, stoppen met nieuwe olie- en gasboringen
• Niet verder investeren in Tata Steel IJmond, ruimte gebruiken voor strategische industrie
• Motorrijtuigenbelasting vervangen door 'betalen-naar-gebruik', verkoop verbrandingsmotoren stoppen in 2030
• Variabel capaciteitstarief invoeren, energiebesparing plicht uitbreiden naar verhuurders

NSC

NSC wil een gematigde energietransitie waarbij de overheid stevige regie neemt maar met oog voor uitvoerbaarheid en betaalbaarheid. De partij steunt een brede energiemix van zon, wind, geothermie, groen gas, waterstof en kernenergie, maar is tegen grote windparken op land en zonnevelden op landbouwgrond. In plaats daarvan worden lokale energiecoöperaties voor kleinschalige opwekking gesteund. NSC wil een sociaal tarief op de energiebelasting invoeren en de kosten van netverzwaring beperken door opbrengsten van de Tennet-verkoop hiervoor te gebruiken. Warmtepompen worden de nieuwe norm bij CV-vervanging, maar met aandacht voor praktische uitvoerbaarheid.

Kernpunten NSC:

• Tegen grote windparken op land en zonnevelden op landbouwgrond, wel lokale energiecoöperaties steunen
• Sociaal tarief op energiebelasting, netverzwaringskosten beperken met Tennet-opbrengsten
• Warmtepompen nieuwe norm bij CV-vervanging, warmtenetten grotendeels in publieke handen
• Nationale koppen op Europese klimaatregels beperken, industrieakkoord met topsectoren
• OV-prijzen mogen niet harder stijgen dan inflatie, dalkaart voor heel Nederland verkennen

FvD

Forum voor Democratie ontkent het bestaan van een klimaatprobleem en wil het volledige klimaatbeleid schrappen. De partij wil uit het Klimaatakkoord van Parijs stappen, de Klimaatwet intrekken en alle CO₂-reductiedoelen loslaten. In plaats van hernieuwbare energie kiest FvD voor een massale uitbreiding van fossiele energie: gaswinning in Groningen hervatten, kolencentrales heropenen en tien nieuwe kerncentrales bouwen. De energiesector moet genationaliseerd worden om winsten in Nederland te houden en blackouts te voorkomen. Alle windturbines en zonneparken moeten worden afgebroken en nieuwe zijn verboden.

Kernpunten Forum voor Democratie:

• Klimaatakkoord van Parijs opzeggen, Klimaatwet intrekken, alle CO₂-doelen schrappen
• Gaswinning in Groningen hervatten, kolencentrales heropenen, tien nieuwe kerncentrales bouwen
• Energiesector nationaliseren om winsten in Nederland te houden
• Wettelijk verbod op nieuwe windturbines, bestaande windparken en zonneparken afbreken
• Gasboringen uitbreiden in Noord- en Waddenzee, Sovereign Wealth Fund oprichten met gasbaten

Concluderend: op wie ga je stemmen?

Er is een duidelijke splitsing tussen partijen die zich richten op het verder verduurzamen van Nederland, en partijen die de energiekosten willen drukken door meer in te zetten op fossiele bronnen. Ook zijn er meerdere partijen die een middenweg proberen te vinden door klimaatdoelen bij te stellen en een grotere energiemix van fossiele en duurzame bronnen te gebruiken.

Hoewel energie een erg belangrijk onderwerp is (en de komende jaren ook zeker zal blijven), raden we je aan om een stemwijzer in te vullen om ook andere onderwerpen mee te nemen in jouw keuze op 29 oktober.